Van zeepsop naar abortuspil

Wie in het Nederland van de jaren 50 en 60 ongewenst zwanger was had een aantal opties. Wie rijk was kon terecht bij goedwillende artsen. Wie arm was had wat minder aantrekkelijke keuzes. Jezelf van de trap gooien, porren met een breinaald of, de meest “populaire” methode: met een klysma zeepsop in je baarmoeder spuiten. Anno 2009 zijn de abortus-methodes wat minder gruwelijk. “Binnen twee uur stond ik weer buiten”.

“Ik weet niet meer wanneer ik voor het eerst dacht dat er iets mis was.” Marcella Brugman knijpt haar ogen dicht en houdt haar handen voor haar gezicht. Ze is duidelijk aan het nadenken. “Ik werd altijd netjes ongesteld, elke 28 dagen en toen vroeg mijn vriend op een dag of ik niet allang ongesteld had moeten worden. Toen pas had ik door dat er iets fout zat.” De 23 jarige studente laat haar hoofd hangen als ze terug denkt aan die tijd maar er verschijnt ook een glimlach op haar gezicht. “Ik had de meest vreselijke dingen gelezen op internet. Dat er vroeger van die slagers waren die in donkere steegjes aan de slag gaan om je vervolgens te laten doodbloeden op straat. Gelukkig had ik totaal bij het verkeerde eind.”

“Als een vrouw echt geen kind wil dan zorgt ze wel dat ze er vanaf komt.” Oud-rechercheur van de zedenpolitie, Frits de Koning, vertelt in het het VPRO programma Andere Tijden over de tijd dat abortus verboden was, na de oorlog. “Wat was dat een trieste situatie, ze deden echt van alles om van een ongewenste zwangerschap af te komen.” De illegale abortussen liepen vaak niet goed af. Door bijvoorbeeld het prikken van een breinaald kon een scheur in de baarmoeder ontstaan en onhygiënische instrumenten en het zeepsop inspuiten zorgden negen van tien keer voor ernstige buik infecties. Dat daarbij doden vielen was geen uitzondering. Voorbehoedsmiddelen waren er toen nauwelijks te verkrijgen, die kreeg je alleen als je boven de 21 was en lid van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming. “En als men dan via via een condoom in handen kreeg, dan werd dat ding na gebruik gewassen en gewoon weer rondgedeeld. En je kon natuurlijk voor het zingen de kerk uit.” zegt de Koning.

“Voor het zingen de kerk uit? Doe normaal! Natuurlijk gebruikte mijn vriend en ik condooms. En ik slikte ook gewoon de pil”. Marcella vouwt opstandig haar armen over elkaar en en zucht een keer diep. “Oke ik geef toe, ik was niet zorgvuldig genoeg, ik vergat dat dingetje weleens. Maar ik had nooit gedacht dat ik daardoor zwanger zou worden”. En toen moesten er keuzes worden gemaakt. “Ik wist dat ik dit kindje niet wilde houden. Ik studeerde nog, had geen geld, en de relatie met mijn vriend was alles behalve goed. Ik was echt dood ongelukkig. Dat leven gunde ik mezelf en mijn ongeboren kind absoluut niet.” Ze staat op en loopt naar de kast, daar pakt ze een klein boekje uit. “Ik schreef alles op. Wat ik voelde en dacht, zodat ik het later nog eens terug kon lezen. Ik heb bewust gekozen voor die abortus maar ik was er doodsbang voor. Ik dacht stel dat iemand er achter komt dat ik dat heb gedaan. Ikzelf had heel sterk het gevoel dat er een taboe op rustte.”

“Hij die opzettelijk eene vrouw in behandeling neemt of eene behandeling doet ondergaan, te kennen gevende of de verwachting opwekkende dat daardoor zwangerschap kan worden verstoord, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van ten hoogste zesduizend gulden.” Deze tekst staat in de abortuswet uit 1911. Doordat abortus bij de wet verboden was, werden ze vrijwel allemaal stiekem en illegaal uitgevoerd. Dat veranderde in het begin van de jaren '60. Strafrechtjurist prof. Enschede schreef in een vooraanstaand medisch blad een artikel over abortus. Hij vond dat onder bepaalde omstandigheden een abortus soms zelfs noodzakelijk was, bijvoorbeeld als de gezondheid van de moeder in gevaar was. Vele medici deelden zijn ideeën en abortus was niet langer in alle gevallen strafbaar. Hoewel het plegen van een abortus nog steeds gebeurde onder onmenselijke omstandigheden steeg het aantal wel, voornamelijk doordat steeds meer medici niet meer tegen abortus waren.

“Ik wist in het begin echt niet wat ik ervan moest denken. Abortus. Aan de ene kant hield ik mezelf voor dat de ongeboren baby niks meer was dan een klompje cellen, maar aan de andere kant kon ik ook fantaseren over een leven met een baby. Zo verwarrend.” Marcella praat met een zachte stem als ze vertelt over de moeilijke keuze die ze heeft moeten maken. “Wat voelde ik me een egoïst. Koos ik voor die baby dan was ik een egoïst omdat ik het een slechte toekomst gaf en als ik het weghaalde was ik een egoïst omdat ik mezelf een slechte toekomst gaf. Ik was er gewoon niet klaar voor. Ik koos voor de baby maar ook voor mezelf.”

In de begin jaren van de seventies konden meisjes die een abortus wilde voor het eerst terecht bij een kliniek. "Dat was alleen wel nog illegaal" zegt de Koning in Andere Tijden "Doordat meisjes eindelijk terecht konden bij een kliniek, en er vanuit konden gaan dat een abortus professioneel gebeurde, nam het aanta, abortussen toe". Met de toename van het aantal abortussen groeide ook het aantal anti-abortus bewegingen. "Ja deze voornamelijk Christelijke groeperingen verzette zich natuurlijk met hand en tand tegen de abortussen. Maar zij werden zwaar tegengewerkt door de vrouwen. Er waren in de jaren zeventig ontzettend veel feministische groeperingen die streefden naar onafhankelijkeheid. Denk maar aan de term "baas in eigen buik". De anti-abortus bewegingen ondernamen nog pogingen om de keuze voor vrije abortus tegen te houden maar het mocht niet meer baten. Sinds 1984 is abortus niet meer illegaal. Het tijdperk van zeepsop en breinaalden was voorbij.

Marcella bladert haar kleine dagboekje nog eens door. “Ah hier staat het: vandaag is het zover." Één regel op een verder lege bladzijde. "Ik was elf weken zwanger en het vruchtje werd door middel van zuig curretage weggehaald, zeg maar gerust weggezogen uit mijn baarmoeder. Na tien minuten was het gebeurd en na twee uur stond ik weer buiten. Helemaal verbaasd. Het gebouw stond niet in een eng steegje en de vrouwelijk arts die mij behandelde was super aardig. Ik was onterecht bang geweest. Het deed wel pijn maar dat ging vrij snel over. Ik hoorde ook dat als je er snel bij bent je dan een pil krijgt waardoor je niet meer zanger bent. Ongelovelijk toch? Heeft Marcella nu, 5 jaar later, spijt van haar beslissing? "Spijt? Geen spijt. Ik sta nog steeds honderd procent achter die keuze. Ik kan vaak denken, wat als? Maar ik was toen ongelukkig, er niet klaar voor. Er wordt weleens gezegd dat ik een egoist ben om wat ik heb gedaan. Dan denk ik maar: is het juist niet moedig als je ervoor kiest dat je ongeboren kind dit leven niet verdiend?"

Zit jij zelf ook met vragen over een abortus? Dan kun je onder andere terecht bij stichting StiSan, een overkoepelend orgaan van abortusklinieken in Nederland. Kijk op www.stisan.nl